Þórarinn G. Pétursson, aðalhagfræðingur Seðlabankans, segir að of miklar launahækkanir í kjarasamningum myndu leiða það af sér að Seðlabankinn myndi hækka vexti til að búa til slaka í hagkerfinu. Vandséð sé hvaða þættir aðrir ættu að koma í veg fyrir að verðbólga rjúki af stað, verði samið um miklar hækkanir launa. Þetta var á meðal þess sem fram kom í erindi Þórarins á morgunverðarfundi FA um ástand og horfur í efnahagsmálum, en horfa má á upptöku af fundinum í heild hér á síðunni.
Þórarinn lýsti á fundinum að mörgu leyti fremur bjartsýnni spá Seðlabankans um mjúka lendingu hagkerfisins eftir mikið vaxtarskeið, þar sem verðbólgan færi tímabundið upp undir 3% en svo aftur niður undir 2,5% markmið Seðlabankans, atvinnuleysi yrði á bilinu 3,5 til 4%, sem telja mætti eðlilegt, og hagvöxtur í kringum 3%. Framkvæmdastjóri FA spurði hann hvort líklegt væri að hægt væri að endurtaka leikinn frá 2015, þegar samið var um 30% hækkun launa á fjórum árum, án þess að það ylli kollsteypu.
Alþjóðleg þróun og verðbólguvæntingar hjálpa ekki núna
Þórarinn sagði marga hafa óttast það við gerð síðustu kjarasamninga að miklar launahækkanir myndu skila sér út í verðlagið með tilheyrandi kollsteypu. „Það þróaðist ekki eins og við óttuðumst og ástæðurnar fyrir því eru nokkrar. Þessir kjarasamningar voru gerðir í alþjóðlegu umhverfi sem var að toga niður allt verðlag. Allt sem var keypt frá útlöndum var að lækka, ekki bara vegna hækkunar krónunnar heldur var verð í erlendum gjaldmiðlum að lækka. Það sem hjálpaði líka til að mínu mati, er að á sama tíma og farið var í þessar miklu launahækkanir lækkuðu verðbólguvæntingar og toguðu á móti áhrifum kjarasamninganna.“
Þórarinn sagði að ekki væri von á að nú félli allt jafnvel með okkur og þá. „Í fyrsta lagi er engin ástæða til að búast við að verðbólguvæntingar haldi áfram að lækka, sérstaklega ef samið verður um miklar launahækkanir. Þessi þróun mun því ekki hjálpa okkur áfram. Þessi alþjóðlega þróun, alla vega eins og staðan er núna, mun heldur ekki hjálpa okkur.“
Loks benti Þórarinn á það sem ekki væri síður mikilvægt atriði; að við síðustu kjarasamningagerð hefði hlutfall launa af þjóðartekjum verið undir sögulegu meðaltali. „Eftir fjármálakreppuna lækkaði launahlutfallið mjög mikið og með rökum mátti segja að launþegar hafi átt eitthvað inni. Nú er staðan hins vegar þannig að laun eru komin vel yfir sögulegt meðaltal þannig að það mun ekki hjálpa heldur. Það er vandséð hvaða þættir það eru sem ættu að hjálpa okkur að búa til sams konar atburðarás í kjölfar mikilla launahækkana núna eins og gerðist þá.“
„Jesús Kristur“
„Þá er í raun og veru bara eitt eftir og það er að búa til nógu mikinn slaka í þjóðarbúinu til þess að laun og verðlag byrji að lækka,“ sagði Þórarinn. „Það er eina tækið sem við höfum; að koma vöxtunum nógu mikið upp þannig hér verði samdráttur.“ Þegar þarna var komið sögu mátti heyra fundarmenn jesúsa sig. „Við höfum sagt að það sé að einhverju leyti í höndum annarra hver fórnarkostnaðurinn af því að halda verðbólgumarkmiðum verði á næstu misserum. Það eru ríkisvaldið og vinnumarkaðurinn.“
Þórarinn sagði að Seðlabankanum væri full alvara með þessum málflutningi þótt hann væri lítt til vinsælda fallinn, því að þetta væri það sem stjórnvöld ætluðust til af bankanum.
