Ýmiss konar hræðsluáróður er nú færður fram gegn nýlegu samkomulagi Íslands og Evrópusambandsins um aukna fríverslun með landbúnaðarafurðir. Nýjasta dæmið er ályktun stéttarfélagsins Framsýnar, þar sem látið er að því liggja að fjöldi starfa geti tapast í matvælaiðnaði vegna aukins innflutnings búvöru. Virðist þá horft framhjá þeim tækifærum sem matvælaiðnaðinum eru sköpuð á markaði ESB með samningnum.
Samningurinn við ESB er vissulega stórt og jákvætt skref í þá átt að aflétta þeim hömlum sem eru á milliríkjaviðskiptum með matvöru. Engu að síður er hann mjög takmörkuð aðgerð. Félag atvinnurekenda telur ástæðu til að árétta eftirfarandi atriði varðandi samninginn:
- Villandi framsetning var í fréttatilkynningu utanríkisráðuneytisins og atvinnuvegaráðuneytisins um samninginn þar sem segir „…Ísland fellir niður tolla á yfir 340 nýjum tollskrárnúmerum.“ Þegar borin er saman núverandi tollskrá og listar þeir yfir tollskrárnúmer sem á samkvæmt samningnum að fella niður tollana af kemur annað í ljós. Um er að ræða 345 tollskrárnúmer en 244 þeirra eru þegar tollfrjáls. Þar er um að ræða til dæmis ýmsar sykurvörur, gerjaða drykki með lágu alkóhólinnihaldi og fóðurvörur, en allt skiptist þetta í mörg undirnúmer. Í raun er því aðeins verið að afnema tollana af 101 tollskrárnúmeri. Þar munar mest um pitsur, bökur og pasta, villibráð, kex og súkkulaði. Ekkert af þessum vörum er í beinni samkeppni við innlenda búvöruframleiðslu.
- Ástæða er til að vekja athygli á því að þótt í tilkynningum stjórnvalda segi að „allir tollar á unnar landbúnaðarvörur [séu] felldir niður nema á jógúrt“, á það ekki við um vörur á borð við skinku, pylsur, kæfu og osta, sem í huga margra teljast unnar landbúnaðarvörur. Tollar á þessum vörum verða áfram háir.
- Eins og áður hefur verið bent á, verða tollfrjálsir innflutningskvótar á kjöti og ostum samkvæmt samkomulaginu aðeins á bilinu 10-16% af innanlandsneyslu á viðkomandi vörum og veita því innlendum landbúnaði takmarkaða samkeppni. Gera má ráð fyrir áframhaldandi hröðum vexti innanlandsneyslu, meðal annars vegna fjölgunar ferðamanna, og lækkar þetta hlutfall þá fljótt.
- Samningurinn við ESB tekur aðeins til 28 ríkja af 161 aðildarríki Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar (WTO). Áfram gilda ofurtollar gagnvart búvöruinnflutningi frá ýmsum helstu útflytjendum búvöru á heimsvísu, til dæmis Bandaríkjunum, Suður-Ameríkuríkjum og Ástralíu og Nýja Sjálandi. Tollkvótar samkvæmt WTO-samningnum eru miðaðir við innanlandsneyslu eins og hún var á árunum 1986-1988 og veita í flestum tilvikum innlendum landbúnaði litla sem enga samkeppni.
- Ýmsir tollar í viðskiptum við ríki ESB verða áfram gífurlega háir, jafnvel þótt samið hafi verið um að lækka þá. Þannig verður áfram 46% tollur á frönskum kartöflum, en er nú 76%. Þá lækka tollar á til dæmis smjöri og jógúrt ekki neitt.
„Að þessu samandregnu er óhætt að fullyrða að þótt samningurinn við ESB sé skref í áttina, verður fríverslun með búvörur áfram mjög takmörkuð þótt hann taki gildi,“ segir Ólafur Stephensen, framkvæmdastjóri FA. „Heimsendaspár um áhrifin á íslenskan landbúnað eru allsendis ótímabærar.“
