Fríverslunarsamningur Íslands og Kína hefur stuðlað að auknum viðskiptum ríkjanna, en gífurleg tækifæri eru enn ónýtt. Ýmsir hnökrar eru enn á framkvæmd samningsins, en stjórnvöld beggja ríkja vinna að því að draga úr þeim. Þetta er á meðal þess sem fram kom á málþingi Íslensk-kínverska viðskiptaráðsins, FA og sendiráðs Alþýðulýðveldisins Kína í gær.
Til málþingsins var efnt í tilefni af 20 ára afmæli ÍKV 27. október. Yfirskrift þess var „Reynslan af fríverslunarsamningi Íslands og Kína fyrsta árið“ en samningurinn tók gildi 1. júlí 2014. Ársæll Harðarson, formaður ÍKV, benti á það í inngangserindi sínu að Ísland hefði verið fyrsta Evrópuríkið til að gera fríverslunarsamning við Kína og eingöngu Sviss hefði bæst í hópinn.
Liu Mingming, viðskiptafulltrúi kínverska sendiráðsins, benti á tölur um að viðskipti milli ríkjanna hefðu aukist á milli fyrri og seinni hluta árs 2014 og vöxturinn í Kínaviðskiptum væri meiri en að meðaltali í utanríkisviðskiptum Íslands. Hann sagði unnið ötullega að því í samstarfi íslenskra og kínverskra stjórnvalda að taka á misfellum í framkvæmd samningsins og nefndi sérstaklega að unnið væri í því að fjölga sjávarafurðum á svokölluðum útflutningslista, en það er listi yfir afurðir sem kínversk heilbrigðisyfirvöld hafa gefið leyfi fyrir að séu fluttar inn til landsins.
Liu sagðist telja gífurleg ónýtt tækifæri í samningnum; varla væri farið að grilla í þann árangur sem gæti náðst.
Kínverjar tortryggja lambakjötið
Undir það tók Bergþór Magnússon, lögfræðingur á viðskiptasviði utanríkisráðuneytisins. Fríverslunarsamningurinn veitti aðgang að stærsta markaði í heimi, þar sem væri jafnframt mikill hagvöxtur og vaxandi eftirspurn. Á Kínamarkaði væru hærri tollar og á fleiri vörum en víða annars staðar. Samningurinn veitti íslenskum fyrirtækjum því forskot á fyrirtæki í samkeppnislöndunum.
Bergþór benti á að tölur um viðskipti ríkjanna fyrstu átta mánuði ársins væru mun betri en fyrir sama tímabil mörg undanfarin ár. Mjög mikill áhugi væri í íslensku atvinnulífi á að nýta samninginn og hefði enginn milliríkjasamningur vakið viðlíka viðbrögð fyrirtækja frá því EES-samningurinn var gerður fyrir tveimur áratugum. Að mati Bergþórs er þó heldur snemmt að leggja mat á ávinninginn af samningnum, af þremur ástæðum.
Í fyrsta lagi væru ekki allar niðurfellingar tolla á íslenskum útflutningi til Kína komnar til framkvæmda. Tollar hefðu verið felldir niður á til dæmis grásleppu, karfa og lýsi en tollar á mikilvægum útflutningsvörum á borð við fryst loðnuhrogn, þorsk, ýsu og rækju yrðu felldir niður í áföngum til ársins 2019.
Í öðru lagi væru ekki öll vandamál við framkvæmd samningsins leyst. Enn þyrfti innflutningsleyfi og uppfylla heilbrigðisreglur, sem gæti verið flókið ferli. Frystur þorskur hefði til dæmis verið á listanum yfir vörur sem kínversk heilbrigðisyfirvöld samþykkja, en sækja þyrfti um sérstaklega fyrir ferskan þorsk, sem ekki hefði verið fluttur til Kína áður. Í samstarfi stjórnvalda beggja ríkja væri leitast við að hraða þessu ferli.
Bergþór nefndi að sótt hefði verið um leyfi fyrir íslenskt lambakjöt til að reyna að koma því á markað í Kína, en treglega hefði gengið að fá það samþykkt. Kínversk stjórnvöld hefðu áhyggjur af riðuveiki í sauðfé. Íslensk stjórnvöld hefðu bent á að riðuveiki væri nánast úr sögunni, en það hefði spillt fyrir að riðuveikitilfelli hefðu komið upp á ný fyrr á þessu ári eftir nokkurra ára hlé.
Í þriðja lagi sagði Bergþór að það tæki tíma að byggja upp viðskiptatengsl og vinna markaði fyrir íslenskar vörur í Kína.
Knúið á um tollfrelsi fyrir dúnsængur
Í máli hans kom fram að tollar á 335 tollskrárnúmerum hefðu ekki verið felldir niður í Kína með samningnum. Flestar vörurnar væru ekki mikilvægar útflutningsvörur, en á því væru þó undantekningar. Þannig væri 20% tollur á dúnsængum, sem framleiddar eru á Íslandi, en hreinn dúnn er tollfrjáls. Bergþór sagði að utanríkisráðuneytið væri að vinna að því að fá samningnum breytt þannig að hann næði einnig til dúnsænganna.
Bergþór benti á að einn mögulegur ávinningur af fríverslunarsamningnum væri að hann ýtti undir erlendar fjárfestingar á Íslandi; erlend fyrirtæki gætu séð sér hag í að setja upp starfsstöðvar hér og gera vöru sína þannig íslenska og tollfrjálsa inn á Kínamarkað. Hann nefndi sem dæmi að fríverslunarsamningurinn hefði vegið þungt í ákvörðun Silicor um að reisa verksmiðju í Hvalfirði og fleiri slík mál væru í vinnslu.
Skjölin ólík því sem útflytjendur eiga að venjast
Jóhann Freyr Aðalsteinsson, tollasérfræðingur hjá Tollstjóra, ræddi í erindi sínu um áskoranir við framkvæmd fríverslunarsamningsins. Hann sagði að þær helstu tengdust í fyrsta lagi upprunasönnunum, í öðru lagi ákvæðum um beinan flutning vöru milli Íslands og Kína og í þriðja lagi listareglum, þ.e. reglum um hvaða aðvinnsla þyrfti að eiga sér stað á vöru til þess að hún nyti tollfríðinda samkvæmt samningnum.
Jóhann benti á að skjöl sem þyrfti að framvísa samkvæmt samningnum væru almennt ólík því sem íslenskir útflytjendur ættu að venjast og það hefði valdið vandkvæðum. Langan tíma gæti tekið að leiðrétta skjöl sem ekki væru tekin gild í Kína og því gæti fylgt verulegur kostnaður. Það flækti málið nokkuð að engir möguleikar væru á flutningi milli Íslands og Kína án viðkomu í þriðja landi. Dæmi hefðu komið upp um að fríðindameðferð íslenskrar vöru hefði verið hafnað í Kína þar sem ekki hefði verið að mati kínverskra tollyfirvalda sýnt fram á beinan flutning.
Jóhann lagði hins vegar áherslu á að gott samstarf væri á milli íslenskra og kínverskra tollyfirvalda til að leysa úr álitamálum og misfellum á framkvæmd samningsins og slíkum málum færi fækkandi.
Útflytjendur finni sér syllumarkaði
Birgir Bjarnason, formaður FA og framkvæmdastjóri Íslensku umboðssölunnar, fjallaði um fríverslunarsamninginn frá sjónarhóli útflytjanda sjávarafurða, en Birgir vakti athygli á að um 95% útflutnings til Kína, fiskafurðir og vélbúnaður, tengdust sjávarútveginum.
Birgir benti ennfremur á að erfitt væri enn sem komið er að leggja mat á árangurinn af samningnum því að útflutningur til Kína sveiflaðist talsvert eftir stöðunni í veiðum og vinnslu á þeim tegundum sem mest væri flutt af á Kínamarkað. Einnig hefði viðskiptabann Rússa þau áhrif að útflytjendur reyndu að koma vörum sem annars hefðu verið seldar til Rússlands á markað í Kína. Tölum um þróun viðskipta bæri því að taka með fyrirvara enn sem komið er.
Birgir sagði að það væri mikil áskorun að kynna nýja vöru í Kína og finna henni markað. Markaðssetning væri mjög dýr. Íslandsstofa hefði gert góða hluti með „Made in Iceland“-verkefninu en samkeppnislöndin hefðu mörg hver meira bolmagn í markaðssetningu.
Birgir sagðist þeirrar skoðunar að Íslendingar ættu að einbeita sér að því að finna syllumarkaði (niche) fyrir hágæðaafurðir. Kína væri nógu stórt til að smábrot af markaðnum væri stór biti fyrir Ísland. Hins vegar hefðu íslenskir útflytjendur ekki mikið að bjóða til að keppa við almenna neysluvöru í Kína.
