Grein Friðriks Inga Friðrikssonar, formanns FA og forstjóra Aflvéla, á Vísi 14. nóvember 2025.
Tillögur fjármála- og efnahagsráðherra um breytingar á vörugjöldum og kílómetragjöldum eru kynntar með stuttum fyrirvara: hækka á gjöld á bifreiðar, fjórhjól, mótorhjól og vélsleða og fella niður undanþágur sem skipta ferðaþjónustu miklu máli. Dráttarvélaskráð fjórhjól fara úr 0% í 40% vörugjald — þvert gegn skynsemi í vinnuvélanotkun.
Æskilegt er að stefna stjórnvalda um einföldun vörugjalda og hvata í orkuskiptum sé mótuð í samstarfi við atvinnulífið og njóti stuðnings þess. Til þess þurfa stjórnvöld að virða þau grundvallarskilyrði sem gott rekstrarumhverfi fyrirtækja þarf að uppfylla; fyrirsjáanleika, skýrleika og sanngirni. Boðaðar breytingar gera hið gagnstæða; þær hækka gjöld á fjölda tækja, fella niður undanþágur sem tengjast notkun og skilja eftir óvissu um hvaða vélar falla í hvaða flokk — án nægs aðlögunartíma.
12-36 mánaða lágmarksfyrirvari
Ökutæki eru ekki hilluvara, sem hægt er að panta með nokkurra vikna fyrirvara. Fyrirtæki panta ökutæki og búnað til endursölu með 9–12 mánaða fyrirvara. Ef gjaldflokkar breytast á nokkrum vikum eða mánuðum er ómögulegt að bregðast við þeim breyttu forsendum, fyrir sölu vörunannar sem þannig hafa verið skapaðar. Niðurstaðan er verulegt fjárhagstjón; birgðir sem detta inn eftir gildistöku bera hærri gjöld en áætlað var, fjármagn binst í ófyrirséðum kostnaði og verðsveiflur bitna að lokum á neytendum. Þess vegna krefst Félag atvinnurekenda a.m.k. 12-36 mánaða fyrirvara á öllum breytingum af þessu tagi til að hafa lágmarks aðlögunartíma.
Dráttarvélaskráð fjórhjól: úr 0% í 40%
Fjöldi fjórhjóla er skráður sem dráttarvélar vegna raunverulegrar vinnunotkunar. Að færa þessi tæki úr 0% gjaldflokki í 40% er í senn skattahækkun á vinnuvélar og skref í ranga átt umhverfislega: Í mörgum verkum er hagkvæmara og minna íþyngjandi fyrir land og vegi að nota um 400 kg fjórhjól fremur en þungan jeppa eða dráttarvél.
Mótorhjól og vélsleðar: 30% → 40%
Að hækka vörugjöld á mótorhjól og vélsleða úr 30% í 40% dregur úr aðgengi, hækkar verð og veikir stoðir í afþreyingu og þjónustu — þar á meðal í ferða- og vetrarþjónustu. Þetta leggst ofan á aðrar kostnaðarhækkanir í greininni.
Fornbílar: allt að 65% vörugjöld
Boðað er að leggja allt að 65% vörugjöld á fornbíla. Slíkt er verulega íþyngjandi fyrir varðveislu samgöngusögu og fyrir rekstur þeirra fyrirtækja og áhugamanna sem sinna endurbyggingu og viðhaldi slíkra farartækja. Hækkunin mun óhjákvæmilega draga úr endurnýjun og viðgerðum og fækka viðburðum sem tengjast fornbílum.
Mótorsport: undanþágur felldar niður — allt að 65% gjald á keppnistæki
Undanþágur fyrir sérsmíðuð keppnistæki í mótorsporti — keppnisbíla og keppnismótorhjól — eiga að falla niður. Þessi tæki munu þá bera allt að 65% vörugjald í stað undanþágu. Það er ósanngjörn mismunun gagnvart íþróttastarfi og hamlar beint þátttöku, öryggisuppfærslum og endurnýjun tækja. Niðurstaðan verður færri keppendur og veikari íþróttagreinar hérlendis. Þetta samræmist ekki jafnræði milli íþróttagreina en mótorsport hefur haft mikla þýðingu hér á landi.
Undanþágur eftir notkun — ekki bara tegund
Boðað er að fækka eða fella niður undanþágur sem taka mið af notkun (t.d. hjá bílaleigum, ökukennslu og sérútbúnum fólksflutningabifreiðum). Það ýtir upp kostnaði sem fyrirtækin velta áfram til ferðamanna og skerðir samkeppnishæfni ferðaþjónustunnar.
Óvissa um dráttarvélar
Texti breytingartillagna fjármálaráðherrans er óljós um hvort og hvernig 40% gjald leggst á tilteknar tegundir landbúnaðardráttarvéla og skyldar vinnuvélar. Óvissa í lagatexta er dýrkeypt — í þessu tilviki fyrir innflytjendur og bændur.
Kílómetragjald
Samkvæmt öðru frumvarpi fjármálaráðherra á að taka upp kílómetragjald á ökutæki frá næstu áramótum. Þetta er óforsvaranlegt fyrir bílaleigur sem eru búnar að taka pantanir langt fram í tímann og hafa alltof stuttan fyrirvara til að bregðast við þessum nýja skatti. Þetta kemur til með að koma illa við mörg fyrirtæki í rekstri hvað varðar verðlagningu og fjárfestingar. Félag atvinnurekenda hefur lagt ríka áherslu á að lög um kílómetragjald taki ekki gildi strax um áramót, þannig að fyrirtækin hafi svigrúm til aðlögunar.
Skynsamleg leið fram á við
• 36 mánaða fyrirvari á öllum breytingum sem snúa að ökutækjum og vinnuvélum.
• Halda 0% á dráttarvélum og útiloka að dráttarvélaskráð fjórhjól falli í 40% þegar vinnunotkun liggur fyrir.
• Hætta við hækkun á mótorhjólum og vélsleðum úr 30% í 40%.
• Endurskoða 65% vörugjald á fornbíla og tryggja hófsemi.
• Halda áfram undanþágum fyrir keppnistæki í mótorsporti eða setja sérflokk með hóflegu gjaldi.
• Endurmeta afnám undanþága sem snerta bílaleigur og ferðaþjónustu — með heildstæðu áhrifamati.
• Skýra afmörkun landbúnaðardráttarvéla í lögum/reglugerð til að eyða óvissu.
