Félag atvinnurekenda hefur sent Samkeppniseftirlitinu (SE) erindi og farið fram á að eftirlitið taki til skoðunar bæði háttsemi afurðastöðva, sem leitt hefur til fyrirsjáanlegs skorts á lambahryggjum í verslunum, og viðbrögð stjórnvalda við fyrirsjáanlegum skorti.
Í erindi FA til SE er bent á að yfirvofandi skortur eigi ekki rætur sínar að rekja til óvenjumikillar neyslu landsmanna á lambakjöti eða framleiðslubrests, heldur til stórtæks útflutnings afurðastöðva á lambakjöti til útlanda á verði sem er mun lægra en íslenskum verslunum stendur til boða. „Slíkur útflutningur hefur því skapað skort á lambakjöti sem hefur leitt til hækkunar á verði á lambakjöti í innlendum verslunum, neytendum til tjóns. Yfirvofandi skortur hefur verið ljós í marga mánuði enda barst [atvinnuvega]ráðuneytinu beiðni um tímabundinn innflutningskvóta í apríl á þessu ári frá innflutningsaðilum en ekkert var aðhafst fyrr en nú.“
Háttsemi afurðastöðvanna verði rannsökuð
FA fer þess á leit við SE að það hefji rannsókn á háttsemi þeirra afurðastöðva sem eiga hlut að máli enda geti háttsemi þeirra engan veginn talist vera í samræmi við samkeppnislög. „Háttsemi afurðastöðvanna í tengslum við útflutning á lambakjöti, gagngert að því er virðist til þess að stuðla að skorti og verðhækkunum hér á landi, þarf að rannsaka. FA telur því nauðsynlegt að Samkeppniseftirlitið rannsaki hvort um samstilltar aðgerðir afurðastöðvanna hafi verið að ræða sem voru til þess fallnar að raska eða koma í veg fyrir samkeppni á nú þegar mjög vernduðum markaði, sbr. 10. gr. samkeppnislaga nr. 44/2005. FA telur einnig þörf á að rannsaka hvort umræddar vörur hafi verið undirverðlagðar í útflutningi til þess að skapa innlendan skort, í þeim tilgangi að halda uppi verðlagi hér á landi. FA biðlar einnig til Samkeppniseftirlitsins að rannsaka hvort afurðastöðvarnar sem um ræðir hafi beitt blekkingum þegar ráðuneytið athugaði hvort skortur væri yfirvofandi, í þeim tilgangi að stuðla að því að innflutningur væri ekki samkeppnisfær og þannig áframhaldandi skorti með tilheyrandi verðhækkunum, neytendum til tjóns,“ segir í erindi félagsins.
Seinagangur stjórnvalda
Félagið kvartar jafnframt yfir háttsemi hins opinbera og seinagangi í viðbrögðum stjórnvalda við yfirvofandi skorti á lambakjöti en samkvæmt c-lið 1. mgr. 8. gr. samkeppnislaga er það m.a. hlutverk Samkeppniseftirlitsins að benda stjórnvöldum á leiðir til þess að gera samkeppni virkari. „Augljós teikn voru á lofti um fyrirhugaðan skort á lambakjöti strax í vor, enda fóru innflutningsaðilar þess á leit við ráðuneytið í apríl að heimila tímabundinn innflutningskvóta á lambakjöti en þeirri beiðni var hafnað. Seinagangur stjórnvalda hefur því leitt til þess að innflytjendur munu ekki geta veitt innlendri framleiðslu jafnmikla samkeppni og ef stjórnvöld hefðu brugðist strax við. Opinn tollkvóti, sem ráðgjafarnefnd um inn- og útflutning landbúnaðarvara hefur nú lagt til að ráðherra gefi út, gildir aðeins í einn mánuð. Tíma tekur fyrir innflutningsfyrirtæki að finna kjöt til innflutnings, sérstaklega af því að það þarf að hafa verið í frysti í 30 daga, en afnám frystiskyldu á innfluttu kjöti kemur ekki til framkvæmda fyrr en í byrjun nóvember. Líklegt er því að á næstu vikum verði skortur, með tilheyrandi verðhækkunum á grillkjöti landans, en um það leyti sem innflytjendum tekst að koma innfluttu lambakjöti á markað, verði sláturtíð um það bil að hefjast,“ segir í erindi félagsins.
Ekki fyrsta dæmið
FA setur einnig spurningamerki við framkvæmd sem ráðuneytisins á því mati sem á að leiða í ljós hvort um yfirvofandi skort sé að ræða. „Núverandi framkvæmd, þar sem ráðuneytið hefur samband við hagsmunaaðila og athugar birgðastöðu án þess að sannreyna upplýsingarnar með nokkrum hætti, er einkar bagaleg og samkeppnishamlandi. Sambærileg staða hefur komið upp í mörgum tilvikum, t.d. varðandi innflutning á kjúklingakjöti, kartöflum, nautakjöti, blómum og þannig mætti áfram telja,“ segir í bréfi FA.
FA óskar eftir því að Samkeppniseftirlitið taki til skoðunar hvort afurðastöðvarnar sem um ræðir hafi gerst brotlegar við samkeppnislög og ákveði viðeigandi aðgerðir. Þá telur félagið ástæðu til að stofnunin sendi stjórnvöldum tilmæli um breytta stjórnsýsluframkvæmd í tilvikum sem þessum.
